Anamorava’daki Çerkezler ve onların
kaderleri
Yazar: Şevçet Ramuş Mehmet
Kod/ 42105506
Öncelikle Anamorava’daki Çerkez’leri
tanımak için bu Kafkas milletinin gecmisi ile tanismamiz lazim. Geldikleri yer
Adige olarak bilinmektedir, fakat Rus’lar bu milleti aşağlamak için onlara Çerkez,
yaşadıkları yere ise Çerkesia diyorlardı. Bu eski milletten Herodot m.ö.
450 senesinde bahsetmiş, ve Herodot dışında
onlar için Jaqcues de Morgan ,Sebastiyan Smith ve Stuart Piggot ‘da bahsetmiştir.
Çerkezlik XVII.
Yuzyıl’da Hazar denizi, Karadeniz ve Kırım bölgesi
üzerinde yayılmıştır. Bugün günümüzde en tanınan şehri Soqi’dir. Aynı zamanda Kış
Olimpiyat oyunları da burda düzenlanmiştir. / 1,3/
En tanınmış kabilelerden olan
Adige-Çerkez : Abhas, Ubih, Balkanlar, Karaqajve Oset’dirler. Balkanlar için Abhas
kabileleri’nin önemi büyüktür ve Kosova’da Abazi kabileleri olarak tanınırlar. Bu
millet ayni zamanda da askerlik becerileri ile de tanınırlar. 1829-1864 yıllari
arasında Ruslara karşı, 1853-1856 yılları arasında Kırım savaşında Osmanlı muttfiklerindendiler.
Rus ordusu Çerkezleri hicbir zaman sevmemiştir ve onlari soykırım vardiyasına zorlamıştırlar.
İlk göç 1828 yılında yaşanmıştır, ardından 1847 yılında da büyük bir göç olmuştur. 1868 yılında ise Türkiye, Ürdün, Israil ve Balkanlara göç başlamıştır.
Çerkezler ayni zamada çok önemli isimler kazandırmışlardır:
Mısır’a dört bakan, Tunusta bir
bakan, Türkiye’de yedi bakan,12 sadrazam, Türkiye altıncı cumhurbaşkanı olan Fahri
Korkutu ve Türkiye onuncu cumhurbaşkanı olan Ahmet Sezer gibi isimleri kazandırmıştır.
Çerkez milleti üç sultan vermiştir. Mahmut Şefket Pasaki Balkan ve Kosova savaşlarında
yer almışlardır ve iki türk generali olan Çetin Dogan ve Yaşar Büyükanıt ta
Çerkezlerdendir.
Kirk ve Michael Dauglas Çerkezdirler.
Dünyaca ünlü kalp cerahı Mehmet Öz; oyuncular:
Türkan Şoray ve Bergüzar Korel; mankenler : Deniz Akkaya, Asuman Krause ve Nefise
Karatay, ayrıca dünya güzeli seçilen oyuncu Azra Akın’da Çerkezdir.
-Edebiyat dunyasından: nobel ödüllü
ünlü yazar Orhan Pamuk, Ayşe Kulin, Halide Edip Avadar (Atatürk’ün yaşıtıdır), Ömer
Seyfettin (aynı zamanda da Kumanova savaşinda gazeteci olarak yer almıştır ) ve
muzik dunyasinin super stari olarak da bilinen Ajda Pekkan’da Çerkez’dir.
-Spor dunyasından tanıdığımız:
NBA basketbolcusu Mehmet Okur; Futbolcu: Sergen Yalçın, Oğuz Çetin, Aykut Kocaman
ve Edebiyat dunyasının en tanınmış isimlerinden olan Harun Yahya da Çerkezdir.
Çerkezler Kosovada: Priştine,
Mitrovica, Gilan ve Vitia belediyelerinde yerleşmiştirler. Ayrıca Kumanova, Niş,
Makedonya ve Sırbistan’ın bazı bölgelerinde de görülmüştürler.
Gilandaki Çerkezler için Zarije
Popoviq ve Sırp başkanı Radomir Putnik şunları söylemişlerdi: 1878 yılında
Berlin kongresinden sonra, kasabanın Çerkez’leri sırp askerlerini kınayıp
onları öldürdüler, gerekçe olarak ise şehri kurtardıklarını gösterdiler.
Bu nedenle sırp geneal Jankovic 1912 yılında Çerkezlerden öc almak amacı ile onlara
Anamoravayı zorla terk ettirmiş ve onlara Türkiye’ye gitmelerini söylemişti
(Frank Lusane, Lav Trockive Anry Barbys’e gittiler). Anamorava’da Drobes, Çerkez
Sadovinasi, Livoç ve Gilanda bulunmuşturlar. 1878 yılında Livoç adlı köyden 45
aile Türkiye’ye göç etmiştir.1912 yılında ise Çerkezler Sadovinasindan 65 ev; Livoç’tan
9; Drobesi’den 18; Gilan’dan ise 17 ev göç etmiştir. 1912 yılında Çerkezlerin göç
etmesinden sonra Ömer Seyfettin (Çerkez gazetci - yazar) Androjan, Djurdevic, Tihomir,
Djordevicve Lav Trocki Kosova Çerkezleri için yazılar kaleme almışlardır. 1935 yılılnda
Pozharan’dan 4 ev göç etmiştir. Kosova Çerkezeri için de ayrıca ; Todor Stankovic,
Lubljana’da antropolog olan Niko Zhupaniq de yazılar kaleme almıştır. Zhupaniq
Priştine ve Vuçtırna Çerkezleri için ayrıca bahseder. Böylece 1955 yılına kadar
%95 Çerkez Anamorava’dan Türkiyeye dogru göç etmiştir. 1959 yılında Atik cami’nin
yanında evleri bulunan üç Çerkez ailesi de Turkye’ye göç etmiştir. Bugün sadece
üç aile kalmıştır ki aile bireyleri de arallarında Arnavutça konuşur, ama halk bunları
Şaban, Sadullah ve Xhemil Çerkezi olarak tanır. Çerkezler kasabadaki Arnavut ve
Türkler ile evlnmişlerdir. Ayrıca Anamorava’daki Çerkezler için de Gilanlı Akademisyen
Atanasije Urosheviq bir yazı kaleme almıştır; Halk içinde ‘Çerkez surati’, kadınlar
için: mori ‘Çerkezka’, kasabanın sağından Livoç’a kadar olan arsalar ise ‘Çerkezka,
olarak adlandırılır. Ayrıca daha önceden Türkçe şarkılar söylenmiştir ‘Çerkez kız',
gibi. Anamorava’da Çerkezler askerlik becerileri için tanınmışlardır. (ki osmanlıların
onları bazı savaşlarda seçmelerinin yegane sebebi budur) onlar arıcı olarak ta tanınırlar.
Çerkez kadınlar uzun boylu, güzel ve evlilik için oldukça aranmıştırlar. Erkek
Çerkezleri ise savaşçı ve işci oldukları için onlarda ‘Çerkez Surati’ vardı ve evlenmeleri
oldukça zordu. Ama bu Çerkez kızları için geçerli değildi.
Literatür
1.Önemli Çerkezler Türkiye’de, Wikipedia
2.Gjordjevic T. Çerkezi u nasojzemlji. Nasnarodni
zivot,150-165, Belgrad,1984.
3.Yalci Kücük, Syryar ,Çerkes Göçleri Cumhuriyet
Tarihi,1-16, yazarin telif hakkı
4.Nusic B, Kosovo, 1-256,1902
5.Trifunobvski T, Ranija cerkeska naselja u Makedonji,
Balancia, XXI, 307-316 Belgrad 1990
6.Sikimic B., Etnolingvistick e istrazivanja skrive nihmanjina
mogucnosti I organizacije .Çerkezina Kosovu,1-283, Beograd
7.Seyfettin O, Balkan Harbi Hatiralari, Tahsin Yıldirim,
1-208, Istanbul 2010
8.Urosevic a. Gornja Morava I Izmornik disortacioni I
mbrojtur me 1929 te mentori Tihomir Djordjevic, 153sayfa, Belgrad
No comments:
Post a Comment